Vraag en Antwoord

Algemeen
1. Waarom is ventileren belangrijk?
2. Hoe zorg ik voor een goede ventilatie?
3. Moeten de ventilatieroosters altijd open staan?
4. Ik heb geen ventilatieroosters; is dat een probleem?
5. Moet de afzuigkap altijd aanstaan als ik kook?
6. Energiebesparing en ventileren, gaat dat wel samen?
7. Wat bepaalt de luchtkwaliteit in huis?
8. Ik woon in een buurt met veel luchtvervuiling, is het dan wel slim om te ventileren?
9. Mijn huis is goed ge soleerd. Moet ik extra ventileren?
10. Waarom zijn 's ochtends de ramen van mijn woning aan de buitenkant beslagen?

Vocht
11. Hoe ontstaat vocht in een woning?
12. Hoe weet ik of mijn huis vochtig is?
13. Is vocht schadelijk?

Huisstofmijt
14. Wat is huisstofmijt?
15. Hoe schadelijk is huisstofmijt?
16. Wat kan ik doen tegen huisstofmijt?

Chemische stoffen en tabak
17. Hoe zit het met chemische stoffen?
18. Hoe vervuilend is tabaksrook?

Ventilatiesystemen
19. Welke ventilatiesystemen bestaan er?
20. Is de afstelling van het ventilatiesysteem belangrijk?
21. Hoe moet ik een ventilatiesysteem gebruiken?
22. Heeft een ventilatiesysteem onderhoud nodig?
23. Ik heb in mijn woning alleen natuurlijke ventilatie. Moet ik ook iets doen aan onderhoud?
24. Hoe kan ik de lucht verversen als mijn ventilatiesysteem uitvalt?
25. Is gebalanceerde ventilatie noodzakelijk voor nieuwe woningen, nu sinds 1 januari 2006 de energieprestatieco ffici nt is aangescherpt tot 0,8?
26. Brengen ventilatiesystemen bijzondere risico's voor de gezondheid met zich mee?
27. Wat moet ik doen bij lichamelijke klachten waarvan ik vermoed dat ze met het ventilatiesysteem te maken hebben?
28. Is een automatisch ventilatiesysteem niet gevaarlijk bij een calamiteit zoals een grote brand?

Algemeen
1. Waarom is ventileren belangrijk?
Elke dag produceren bewoners, huisdieren en planten ongeveer 10 liter vocht in een huis. Ook raakt de lucht vervuild door kookluchtjes, rook en stoffen die allergie n kunnen veroorzaken. Ventilatie voert deze vochtige en vervuilde lucht af. In Nederland heeft echter ruim 1 op de 6 woningen te weinig ventilatie. Gevolg: vocht en schadelijke stoffen hopen zich op en de woning wordt een verzamelplaats voor schimmels en huismijt. Dat kan weer leiden tot gezondheidsklachten, vooral bij kinderen, zoals benauwdheid, hoesten, hoofdpijn, slijmvorming of chronische neusverkoudheid. Ventileren voorkomt dit. Laat daarom dag en nacht voldoende ramen en ventilatieroosters open. Let er wel op dat u inbrekers geen vrij spel geeft. Zorg dus ook voor uw eigen veiligheid door het plaatsen van anti-inbraakstangen, zodat u nooit alles hoeft af te sluiten.

2. Hoe zorg ik voor een goede ventilatie?
Gebruik de ventilatieopeningen in uw woning waarvoor ze bedoeld zijn en sluit ze niet af. Voor een goede ventilatie is een voortdurende zwakke luchtstroom nodig om vervuilde lucht af te voeren en frisse lucht aan te voeren. Goed ventileren betekent dus 24 uur per dag ventileren. Daarvoor moeten ventilatievoorzieningen als roosters en bovenlichten zorgen. Een raam dat voortdurend op een kier staat, is ook een goede oplossing. Ventileer ook na het koken, douchen en slapen enigszins om het vocht af te voeren. Alleen luchten (dat wil zeggen de ramen een poosje openzetten) is niet genoeg. Na een half uurtje is de frisse lucht verdwenen en hopen vocht en bepaalde stoffen zich weer in de woning op. In ruimten met een hoge luchtvochtigheid, zoals sommige kruipruimten, kan ventileren alléén niet afdoende blijken te zijn. Aanvullende maatregelen zoals (bodem)isolatie zouden dan nodig kunnen zijn.
Wilt u weten of u uw huis voldoende ventileert, doe dan de ventilatietest. Om te kijken of uw woning over voldoende ventilatiemogelijkheden beschikt, kunt u de 'Toetslijst Ventilatie' raadplegen. Deze vindt u op de website van de Woonbond (http://www.woonbond.nl), Vereniging Eigen Huis (http://www.eigenhuis.nl) of het Astma Fonds (http://www.astmafonds.nl).

3. Moeten de ventilatieroosters altijd open staan?
Ja, in elk geval een klein stukje. Zorg wel dat u de roosters elk jaar een keer schoonmaakt met de stofzuiger; vuile roosters laten de lucht minder goed door. Dat geldt ook voor de ventielen in de luchtafvoeren van keuken, wc en badkamer. Doe dit in een nieuwe woning vaker, omdat die in het begin relatief stoffig zijn. Vergeet ook de roosters in de buitengevel niet; zij zorgen voor droge kruipruimtes en spouwmuren.

4. Ik heb geen ventilatieroosters; is dat een probleem?
Op zichzelf niet, maar het verplicht u wel bewuster om te gaan met ventilatie. Laat in dat geval voortdurend een klapraampje openstaan. Een groter raam op een kier kan ook, maar zorg dan voor een anti-inbraakstang of een speciaal slot. Nog beter is de aanleg van een automatisch ventilatiesysteem, dat u voortdurend aan laat staan. U heeft er dan geen omkijken meer naar en weet dat er altijd voldoende frisse lucht het huis binnenkomt.

5. Moet de afzuigkap altijd aanstaan als ik kook?
Ja, en laat hem na het koken nog een uur aanstaan, zodat overtollig vocht naar buiten kan. Zorg wel voor een regelmatige reiniging van uw afzuigkap. Metalen filters kunt u schoonmaken met een sopje en kunststof filters moet u na enige tijd vervangen. Doet u dat niet, dan daalt de capaciteit van de luchtafvoer. Met een ongezonde lucht als gevolg.

6. Energiebesparing en ventileren, gaat dat wel samen?
Het klinkt tegenstrijdig: ventileer uw huis 24 uur per dag en verbruik tegelijkertijd zo min mogelijk energie. Toch is het een goed advies. Want door te ventileren voert u vocht af. En droge lucht warmt sneller op dan vochtige lucht. Als u goed ventileert, gebruikt u dus minder energie en dat scheelt in uw portemonnee. Ook kunt u maatregelen nemen die energie besparen en tegelijkertijd het binnenmilieu verbeteren. Denk aan het aanbrengen van dubbelglas - met ventilatievoorzieningen. Of bijvoorbeeld het isoleren van spouwmuren, daken en vloeren. Hierdoor verkleint u namelijk de kans op vocht en schimmel.

7. Wat bepaalt de luchtkwaliteit in huis?
De luchtkwaliteit in een gebouw wordt bepaald door:

Ventilatie
. Hoe beter u ventileert, hoe beter de luchtkwaliteit.
Verbrandingsproducten
(bijvoorbeeld de stoffen die een slecht functionerende, afvoerloze geiser produceert). Hoe meer de verbrandingsgassen rechtstreeks per pijp uit het toestel worden afgevoerd, hoe beter de luchtkwaliteit binnenshuis. Meer info: dossier Gas en elektra.
Vocht
. Door koken, douchen en afwassen komt waterdamp vrij.
Huisdieren en huisstofmijt
. Huisdieren zijn veroorzakers van huisstofmijt.
Schimmels en huisstofmijt
. Zorg ervoor dat er geen vochtige plekken ontstaan door goed te ventileren.
Roken
. Roken is de sterkste vervuiler van de binnenlucht.
Chemische stoffen.
Vrijkomen van bepaalde deeltjes en stoffen uit (bouw)materialen en installaties (zoals formaldehyde, asbest en radon). Meer info: dossier Asbest, dossier Radon.
Deze opsomming is niet volledig. Zo 'vervuilen' mensen ook zelf het binnenmilieu, doordat ze ademen (waardoor koolstofdioxide vrijkomt). Ook lichaamsgeur en het vocht dat mensen verdampen is van invloed op de luchtkwaliteit. Verder is natuurlijk ook de luchtkwaliteit buiten of bij de buren van belang (bijvoorbeeld als u naast een chemische stomerij woont).

8. Ik woon in een buurt met veel luchtvervuiling, is het dan wel slim om te ventileren?
Ja. De lucht in huis is bijna altijd slechter van kwaliteit dan de lucht buiten, zelfs als u op een plek woont met veel verkeer. In bijna elke woning komen van nature bepaalde schadelijke gassen vrij (radon), afkomstig uit bouwmaterialen. Daarnaast zorgen de bewoners zelf ook voor 'luchtvervuiling' door te koken, te douchen, te roken etc. Als u uw huis ventileert, 'verdunt' u als het ware de vervuilde lucht in huis met minder vuile lucht van buiten. Wel is het raadzaam om ervoor te zorgen dat de lucht van buiten zo zuiver mogelijk is. Als u bijvoorbeeld langs een snelweg woont, kunt u beter niet de ramen aan de straatkant openen om te ventileren. De lucht daar is namelijk slechter van kwaliteit dan aan de stille kant. Kies in dat geval dus voor ventileren aan de achterkant van uw huis.

9. Mijn huis is goed ge soleerd. Moet ik extra ventileren?
Voor bewoners van goed ge soleerde en kierdichte huizen is ventileren extra belangrijk. Alle openingen zijn immers zo goed mogelijk gedicht, waardoor er minder lucht spontaan het huis binnenkomt. Er moeten dus elders ventilatievoorzieningen worden aangebracht. Let er vooral bij energiezuinige nieuwbouwhuizen op dat er voortdurend frisse lucht binnenkomt. Gebruik de aanwezige ventilatievoorzieningen op de juiste manier (raadpleeg de handleiding).

10. Waarom zijn 's ochtends de ramen van mijn woning aan de buitenkant beslagen?
Het beslaan van uw ruiten aan de buitenkant heeft niets te maken met het ventileren van uw woning. De oorzaak zou kunnen zijn het type glas dat in uw woning is geplaatst. Bij dubbel glas of H++-glas bestaat de mogelijkheid dat de ramen sneller beslaan, afhankelijk van de buitentemperatuur.

Vocht
11. Hoe ontstaat vocht in een woning?
Dagelijks komt waterdamp vrij in een woning doordat we koken, douchen en afwassen. Ons eigen lichaam doet daar nog een schepje bovenop. Ademen en zweten veroorzaken een hogere luchtvochtigheid. Door onvoldoende ventilatie blijven vocht (en andere stoffen) in de woning hangen. Sommige mensen willen hun woning overdadig isoleren. Ze hebben ventilatiekanalen dichtgestopt, terwijl die juist belangrijk zijn om de lucht binnenshuis te verversen. Als er in goed ge soleerde woningen slecht wordt geventileerd, ontstaan vochtproblemen. En vocht op zijn beurt kan weer voor problemen zorgen met schadelijke stoffen en huisstofmijten. In een op de vijf huizen is sprake van vochtplekken en schimmels op de muur en het plafond.

12. Hoe weet ik of mijn huis vochtig is?
Vochtproblemen kunt u al in een vroeg stadium signaleren. Ruiten (enkelglas) blijven langdurig beslagen en het ruikt bedompt in huis. Ook ontstaan er zwarte schimmelplekken op de muur en laat het behang los. Een vochtige woning is oncomfortabel. Het voelt er kil en koud aan, ook al stookt u flink. Ook is zo'n huis minder energiezuinig. Het opwarmen van vochtige lucht kost meer energie dan van droge lucht. De vochtigheid van de lucht in je woning meet je met een hygrometer. Een relatieve luchtvochtigheid van 60 tot 70 procent is goed. Boven de 80 procent is de lucht eigenlijk te vochtig en is er kans op condensatie.

13. Is vocht schadelijk?
Een vochtige woning kan bij mensen met astma of aandoeningen aan de luchtwegen klachten veroorzaken. Denk aan benauwdheid, hoesten, hoofdpijn, slijmvorming of chronische neusverkoudheid. Maar ook kinderen die opgroeien in een vochtig huis, hebben drie keer zoveel kans op gezondheidsklachten. Overigens ontstaan gezondheidsproblemen niet door het vocht zelf. Vooral schimmels en huismijten zijn de boosdoeners. Deze gedijen goed in een vochtige omgeving. Daarnaast tast vocht uw huis aan. Behang krult op, verf bladdert af en de levensduur van houten kozijnen en meubels neemnt af.

Huisstofmijt
14. Wat is huisstofmijt?
De huisstofmijt is een klein spinachtig beestje, dat met het blote oog nauwelijks zichtbaar is. Het leeft in huisstof. Het voedt zich met huidschilfers van mensen en dieren en houdt van een vochtige omgeving. De huisstofmijt bevindt zich vooral in vochtige spullen als textiele vloerbedekking, beschimmelde muren, matrassen, kussens, pluche knuffelbeesten, gestoffeerd meubilair. Vier op de vijf woningen heeft een schadelijke concentratie huisstofmijt.

15. Hoe schadelijk is huisstofmijt?
Allergische reacties en astma, chronische bronchitis en longemfyseem worden verergerd in gebouwen waar veel huismijt aanwezig is. Huismijt komt veel voor in gebouwen waar weinig wordt geventileerd, die relatief vochtig zijn en die moeilijk of te weinig worden schoongehouden. Dat geldt ook voor schimmels. Hebt u huisdieren, dan betekent dat vaak dat u ook meer last hebt van huisstofmijt.

16. Wat kan ik doen tegen huisstofmijt?
Het weren van alle huisstofmijt uit uw huis is onbegonnen werk. Maar u kunt wel voorkomen dat het een probleem wordt. Zorg in elk geval dat er zo weinig mogelijk stoffige en vochtige plekken ontstaan in huis. Vooral de combinatie van die twee is funest. Goed ventileren speelt daarbij uiteraard een belangrijke rol. Ook helpt het regelmatig buitenhangen van uw beddengoed en het keren van uw matras. Vooral de slaapkamer is belangrijk, omdat kinderen daar veel tijd doorbrengen.

Chemische stoffen en tabak
17. Hoe zit het met chemische stoffen?
De lucht in uw huis kan ook vervuild zijn door chemische stoffen, zoals lijm en weekmakers uit meubels en vloerbedekking. Ook bouwmaterialen kunnen schadelijke dampen veroorzaken. Spaanplaat, een veelgebruikt bouwmateriaal voor in huis, kan formaldehyde afgeven. En uit beton kan radon vrijkomen. Die laatste stof kan ook via de kruipruimte in de binnenlucht terechtkomen. Radon is een stof die de kans op longkanker vergroot, vooral voor mensen die daarnaast ook nog eens roken. Helaas is de aanwezigheid van radon in de binnenlucht niet helemaal te voorkomen. U kunt de negatieve effecten van deze stof zo veel mogelijk voorkomen door goed te ventileren.

18. Hoe vervuilend is tabaksrook?
Roken is de sterkste vervuiler van de binnenlucht. Tabaksrook kan leiden tot irritatie aan ogen, keel en neus en is kankerverwekkend. Rook is vooral schadelijk voor kinderen door de stimulatie van luchtwegirritaties en astma. Roken in huis is zo vervuilend dat de effecten van ventileren klein zijn.

Ventilatiesystemen
19. Welke ventilatiesystemen bestaan er?
Vroeger werden gebouwen altijd natuurlijk geventileerd: de buitenlucht kwam door ramen of kieren het gebouw binnen en de binnenlucht werd ook zo afgevoerd. Vanaf de jaren zeventig werden steeds meer nieuwe gebouwen voorzien van mechanische ventilatie. Hierbij voert een ventilator de binnenlucht continu naar buiten af. Via klepramen of roosters in de gevel (kozijnen, muren) komt verse lucht op natuurlijke wijze het gebouw binnen.
Nieuwe gebouwen zijn tegenwoordig ook vaak voorzien van gebalanceerde ventilatie. Daarbij wordt verse buitenlucht mechanisch toegevoerd en de binnenlucht mechanisch afgevoerd. De aanvoer en de afvoer zijn daarbij in evenwicht ('balans'). Met het oog op energiebesparing wordt bij gebalanceerde ventilatie gewoonlijk ook warmteterugwinning ('wtw') toegepast. Daarbij geeft de af te voeren lucht via een warmtewisselaar zijn warmte af aan de koelere binnenkomende buitenlucht. Die buitenlucht wordt daardoor voorverwarmd en dat levert energiebesparing op.

20. Is de afstelling van het ventilatiesysteem belangrijk?
Ja. Voor goed functioneren van een mechanisch ventilatiesysteem moeten de toe- en afvoeropeningen goed ontworpen, ge nstalleerd en afgesteld zijn. Bovendien moet het systeem gebruiksvriendelijk zijn. Dit is de verantwoordelijkheid van ontwerper en installateur. Na de oplevering van het gebouw moet u dit ventilatiesysteem gebruiken en onderhouden zoals in de gebruiksaanwijzing staat. Dat is de verantwoordelijkheid van de bewoner.

21. Hoe moet ik een ventilatiesysteem gebruiken?
VROM adviseert u om 24 uur per dag te ventileren. Schakel dus nooit uw ventilatiesysteem uit. VROM adviseert ook om het gebruik van de ventilatievoorzieningen af te stemmen op het aantal personen dat gebruik maakt van de ruimte en de intensiteit van het gebruik. Heeft u bijvoorbeeld een feestje of wordt er gerookt in huis, zet dan het ventilatiesysteem op een hogere stand dan normaal.
Sluit in elk geval nooit de toevoeropeningen voor de buitenlucht af. Laat ventilatieroosters, klepraampjes e.d. in de gevel (kozijnen, muren) dus open. Want als u deze sluit, komt er onvoldoende verse lucht binnen, waardoor gezondheidsklachten kunnen ontstaan. Sluit hooguit de ventilatieroosters voor de helft, als het buiten erg koud is.


Luchtventiel.

22. Heeft een ventilatiesysteem onderhoud nodig?
Ja. Door de ventilatieroosters en ventilatiekanalen gaan grote hoeveelheden lucht. Stofdeeltjes uit de af te voeren binnenlucht kunnen zich vastzetten in de roosters en kanalen. Daardoor kan het systeem minder goed gaan werken, soms geluid gaan maken (bijvoorbeeld fluiten) en stofdeeltjes afgeven die de luchtwegen kunnen irriteren. Maak de ventilatieroosters in de gevel (kozijnen, muren) minstens eenmaal per jaar schoon. Maak ook de afzuigventielen van de ventilatiekanalen in keuken, wc en badkamer minstens een keer per jaar schoon. Daarvoor moet u het binnenste ronde deel verwijderen. Om de goede werking van het systeem te behouden, moet u na het schoonmaken het ronde deel in de oude stand terugplaatsen.
In een nieuwe woning is vaak veel stof aanwezig. Daarom is het verstandig om bij een nieuwe woning in de eerste weken na oplevering de ventilatieroosters en afzuigventielen schoon te maken en dit vervolgens minstens eenmaal per jaar te herhalen.
In de handleiding van het ventilatiesysteem staat ook hoe u de roosters en afzuigventielen moet schoonmaken. Voor dit onderhoud kunt u ook - net als bij de centrale verwarming - een service- en onderhoudscontract afsluiten bij bijvoorbeeld een installatiebedrijf. Aan zo'n bedrijf kunt u ook de schoonmaak van de ventilatiekanalen overlaten.

23. Ik heb in mijn woning alleen natuurlijke ventilatie. Moet ik ook iets doen aan onderhoud?
Met het oog op uw gezondheid adviseert VROM u om de ventilatieroosters in de gevel (kozijnen, muren) minstens een keer per jaar schoon te maken. Dat geldt ook voor de ventilatieroosters in de luchtafvoeren van keuken, wc en badkamer.

24. Hoe kan ik de lucht verversen als mijn ventilatiesysteem uitvalt?
In de meeste gebouwen is dit geen probleem door het gebruik van (klep)ramen, ventilatieroosters en dergelijke. Bij gebalanceerde ventilatie is dit lastiger door het ontbreken van toevoerroosters. In dat geval kunt u een raam of andere spuivoorziening (moet volgens de bouwvoorschriften in een woning aanwezig zijn) op een kier te zetten. Dit is een noodoplossing en komt niet in de plaats van het normale 24 uur per dag ventileren. Met spuien bedoelen we het in korte tijd verversen van de binnenlucht door bv. twee ramen tegenover elkaar open te zetten.

25. Is gebalanceerde ventilatie noodzakelijk voor nieuwe woningen, nu sinds 1 januari 2006 de energieprestatieco ffici nt is aangescherpt tot 0,8?
Nee. Deze energieprestatieco ffici nt is bij een uitgekiend maatregelenpakket ook te realiseren met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer. Zie ook http://www.senternovem.nl.

26. Brengen ventilatiesystemen bijzondere risico's voor de gezondheid met zich mee?
Ventilatiesystemen brengen geen bijzondere risico's voor de gezondheid met zich mee. Voorwaarde is dan wel dat dat de systemen goed zijn ontworpen, ge nstalleerd en afgesteld. Ook moet de bewoner het systeem goed gebruiken en regelmatig schoonmaken.

27. Wat moet ik doen bij lichamelijke klachten waarvan ik vermoed dat ze met het ventilatiesysteem te maken hebben?
Klachten hoeven niet per se te maken te hebben met het ventilatiesysteem. Raadpleeg eerst uw dokter. Die kan aangeven of er een relatie kan bestaan tussen de klachten en het ventilatiesysteem. Als dat het geval is, raadpleeg dan de handleiding van het systeem en zorg er voor dat u deze nauwkeurig opvolgt. Blijft u de klachten toch houden, neem dan contact met uw verhuurder (voor huurders) of raadpleeg een deskundige, bijvoorbeeld een GGD of een onderzoeks- of installatiebureau. (Zie "Meer info")

28. Is een automatisch ventilatiesysteem niet gevaarlijk bij een calamiteit zoals een grote brand?
Bij een calamiteit (grote brand of de ontsnapping van giftige stoffen uit een fabriek) adviseert de overheid de bevolking ramen en deuren te sluiten. Volg dat advies op en sluit bovendien de ventilatieroosters. Zet daarnaast uw mechanisch ventilatiesysteem uit; haal als dat nodig is de stekker eruit. Dat is niet gevaarlijk, want er is voor die korte tijd voldoende zuurstof in huis aanwezig. Kunt u uw ventilatiesysteem niet uitzetten, zet het dan op de laagste stand.

Bron: VROM